De Kunstflat
Projectomschrijving
In 2008 werd de wijk Zevenhuizen flink op de schop genomen en als gevolg daarvan werden een aantal flats gesloopt. Met deze flats verdwenen ook de bewoners die hun verhalen en herinneringen met zich meenamen. De flats hebben plaatsgemaakt voor een nieuwe woonwijk met ook weer een nieuwe geschiedenis voor de boeg. Soms doet verandering pijn, zeker voor bewoners die jarenlang met hart en ziel in de flats gewoond hebben, die de opbouw en de neergang van hun wijk van heel dichtbi... Read morej hebben meegemaakt. Om het verdwijnen van de oude en het verschijnen van de nieuwe wijk luister bij te zetten, is in het kader Z7 het bijzondere project De Kunstflat bedacht. De Kunstflat is een afscheid in vele toonaarden geweest, waar iedereen zijn stem kon laten horen en zijn gezicht kon laten zien. Maar... het moest ook prelude zijn voor een hoopvolle toekomst.
Woningcorporatie "Ons Huis" heeft in een van de te slopen flats appartementen als werkruimtes beschikbaar gesteld. Negen kunstenaars zijn aan de slag gegaan met buurtbewoners en hebben hun acht kunstprojecten gepresenteerd in de beschikbare appartementen en daarbuiten. Het is bijzonder om te zien hoe de kunstenaars zich in de structuur van de buurt hebben bewogen. Daar hebben ze mensen geraakt met hun beeld, geluid en aanwezigheid. Tegelijkertijd hebben de mensen zich laten zien en daarmee het blikveld van de kunstenaars verruimd.
De Apeldoornse wijk Zevenhuizen, gebouwd in jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, wordt flink onder handen genomen. Tegelijkertijd verschijnt naast deze wijk de vinex-locatie Zuidbroek. Het project Z7 koppelt de herstructurering van Zevenhuizen met de nieuwbouw van Zuidbroek. Het project is bijzonder, omdat de coördinatie ervan in handen ligt van kunstenaars. Verschillende kunstprojecten zijn in het kader van Z7 opgezet, zoals het plaatsen van kunstwerken en het uitzetten van zogenaamde kunstroutes.
Ook het project De Kunstflat is onderdeel van Z7. Vijf van de zes beeldbepalende flats in Zevenhuizen (De Sperwer, De Condor, De Havik, De Buizerd en De Arend) worden gesloopt. Met deze flats verdwijnen ook de bewoners die hun verhalen en herinneringen met zich meenemen. In plaats van de flats komt een nieuwe woonwijk, die op zijn beurt verhalen zal genereren, aldus de kunstenaars. De sloop van de flats brengt een ingrijpende verandering teweeg, zowel voor de vertrekkende bewoners van de flats als voor de omwonenden. Om het verdwijnen van de oude, en het verschijnen van de nieuwe bebouwing extra aandacht te geven is het project De Kunstflat opgezet.
Aanpak
Tijdens een bewonersavond in kader van het Sociaal Programma Zeven-Up werd duidelijk dat kunst en cultuur een prominentere rol kunnen spelen bij de verbetering van het imago en de leefbaarheid in de wijk en het betrekken van de bewoners bij de herstructurering. De partijen die met het idee aan de slag gingen zijn het Centrum Beeldende Kunst Apeldoorn, Stichting Wisselwerk (de Apeldoornse Welzijnswerkorganisatie) en de Brede School Anklaar. Zij vormden, samen met de Cultuurmakelaar van de gemeente Apeldoorn en twee bewoners uit een te slopen flat, de projectgroep. Deze projectgroep bleef tijdens de uitvoering van het project functioneren als klankbordgroep. De cultuurmakelaar heeft normaal gesproken als taak het betrekken van bewoners.
De Kunstflat speelde zich af rondom de flats aan de Tannhauser- en Parelvisserstraat, die in medio 2008 zijn afgebroken. Negen kunstenaars kregen een tijdelijke werkplek toegewezen in één van de flats, die beschikbaar werd gesteld door woningcorporatie Ons Huis. Hun opdracht was om met inbreng van bewoners nieuwe kunstwerken te maken, met als thema de verandering van hun vertrouwde omgeving. Het was de bedoeling om zoveel mogelijk bewoners van de flats, omwonenden en leerlingen van de basisscholen in de wijk bij het project te betrekken. De gevoelens en gedachten over het verdwijnen van de flats dienden als basis voor de acht afzonderlijke kunstprojecten binnen De Kunstflat.
De negen kunstenaars richtten zich op verschillende groepen: basisschoolleerlingen, senioren, vertrekkende en blijvende bewoners. Regelmatig hebben er presentaties in de buurt plaatsgevonden. Maart 2008 is het project feestelijk afgesloten met een slotpresentatie van de deelnemende kunstenaars. Hieronder volgt een kort overzicht van de deelprojecten.
Videoclip. Naar aanleiding van klassengesprekken zijn de verhalen van kinderen herschreven tot raptekst en is er muziek bij geproduceerd. Het scenario van de clip is geschreven in de school, die later werd opgenomen in de wijk en de flats.
Dogs. Bewoners en scholieren leenden een foto van hun hond aan de kunstenaar, die daarnaast een inventarisatie maakte van honden die al verhuisd zijn. De foto’s werden tentoongesteld in een flat, waar ook muurschilderingen van honden gemaakt werden.
Grafische identiteit De Kunstflat. Door middel van posters, flyers en route-aanduiding rond De Kunstflat bracht dit project het werk van de andere kunstenaars in beeld bij de buurtbewoners en een breder publiek in Apeldoorn.
Condor 202. Onder regie van de kunstenaar konden bewoners hun gevoelens over het Verdwijnen en Verschijnen kenbaar maken door middel van tekeningen en geschreven reacties, op papier of direct op de muur in de flat. Een selectie van de tekeningen zal uiteindelijk terugkomen als ‘rotstekeningen’ in het te verschijnen park De Groene Wig in Zuidbroek. Dit park is overigens een ander deelproject van Z7.
Hallo – Tot Ziens. Het thema Verdwijnen en Verschijnen is vertaald in de woorden Hallo – Tot Ziens. Dit is in vele talen op de muur van de plaatselijke basisschool geschilderd, met medewerking van de leerlingen.
Licht aan – Licht uit. In de leegstaande woningen van de te slopen Sperwer-flat werden tl-buizen in verschillende kleuren geplaatst, die op verschillende tijdstippen aan en uit werden gezet. Dit leverde ’s avonds een bont spektakel op. De nog achtergebleven bewoners in de flat maakten met hun eigen huiskamerverlichting deel uit van het kunstwerk.
Verhaal halen. De verhalen van oudere bewoners zijn gebundeld tot een collectieve herinnering aan de wijk in de vorm van een wandobject, dat uiteindelijk in woon- en zorgcentrum Wilhelmina werd geplaatst.
Human Borders. Foto’s en uitsneden van de kadastrale kaart dienden als basis voor beeldcollages. Een uitsnede is denkbeeldig een flat binnengehaald. De flat is groen geschilderd en diende als fotografielocatie voor buurtbewoners en om beeldmateriaal te laten zien.
Financiering
De afdeling Cultuur van de gemeente Apeldoorn, het Sociaal Programma Zeven-Up en woningcorporatie Ons Huis financieren ieder een deel.
Leerpunten / resultaat
In het katern ‘De Kunstflat’ uit de serie Z7 van de Gemeentelijke Adviescommissie Beeldende Kunstopdrachten wordt het project zeer positief becommentarieerd. Enkele citaten:
“Het is gelukt om erg veel bewoners te betrekken bij dit project zonder de inhoudelijke kwaliteit van de kunstprojecten uit het oog te verliezen.” Guido de Vries, coördinator centrum Beeldende Kunst Apeldoorn
“Kunst is een heel goede ingang om mensen te betrekken bij hun leefomgeving. Het zou eigenlijk onderdeel van alle sociale programma’s moeten zijn.” Mariët Bloemendal, opbouwwerker Stichting Wisselwerk
“Zoveel mensen uit verschillende disciplines en achtergronden werkten samen in De Kunstflat. De contacten die er zijn ontstaan, gaan meteen verder dan het project zelf. Dat vind ik verrassend om te zien.” Lies Kortenhorst, cultuurmakelaar Zevenhuizen (Gemeente Apeldoorn)